01 stycznia 2011

Kościół Najświętszej Marii Panny w Gaszynie

Wieś w 1520 r. należała do parafii Wieluń.
W kępie drzew, nad strumieniem znajduje się drewniany modrzewiowy kościółek typu wieluńskiego, wzniesiony w XVI w., restaurowany w 1868 r. i ponownie gruntownie w l. 1974-75. Posiada charakterystyczne cechy kościółka w tzw. stylu wieluńskim: orientowany, jednonawowy z węższym prezbiterium, kryte wspólnym gontowym wysokim dachem z sygnaturką, tworzącym szeroki okap, szczególnie nad prezbiterium. Podobnie jak i inne kościółki wieluńskie (p. Zabytki > Kadłub > Kościół parafialny św. Andrzeja Apostoła i Zabytki > Wieluń > Kościół parafialny św. Barbary; kościółki typu wieluńskiego stoją również w Wierzbiu, Łaszewie, Grębieniu, Wiktorowie i Popowicach) budowany jest z wykorzystaniem konstrukcji zrębowej, obecnie oszalowany, z wieżą konstrukcji słupowej od zachodu. Nawa i prezbiterium zbudowane zostały na planie prostokąta, wieża o lekko pochyłych ścianach, kryta dachem namiotowym posiada w przyziemiu kruchtę. Zachowały się XVII-wieczne odrzwia z kruchty do nawy. W XX w. dobudowano od północy zakrystię przykrytą dachem pulpitowym. Wewnątrz drewniane stropy nad nawą i prezbiterium.
Wewnątrz z wyposażenia wymienić trzeba późnorenesansowy ołtarz główny z 1. poł. XVII w. z obrazami św. św. Małgorzaty, Cecylii i Wawrzyńca, dwa barokowe ołtarze boczne z poł. XVIII w. z rzeźbami św. św. Wawrzyńca, Rocha, Wacława i Zygmunta, oraz rzeźby św. Stanisława i innego św. biskupa z poł. XVIII w. i kilka innych barokowych z tego okresu. Ponadto obrazy św. Antoniego z Dzieciątkiem autorstwa Tadeusza Saltz z 1839 r. i św. Rocha z r. ok. 1800 oraz kilka obrazów ludowych i blacha trumienna z 1672 r. z czteropolową tarczą Jakuba Gaszyńskiego zawierającą jego inicjały (I. G. Z. G.) i cztery herby, w tym Odrowąż oraz prawdopodobnie Lew i Leszczyc.

Na cmentarzu przy kościele znajduje się mogiła dwóch żołnierzy 36 pp Legii Akademickiej 28 DP Armii „Łódź” poległych 1. września 1939 r. pod Kadłubem - Romana Filutara i Czesława Tymińskiego.

Zabudowa

W ewidencji konserwatorkiej gminy znajdują się domy:
drewniane

• Gaszyn 73 - 1937 r., dawna szkoła
• Gaszyn 112 - 1. ćw. XX w.
• Gaszyn 177 - 1. ćw. XX w.

murowane

• Gaszyn 62 - l. 20-te XX w.
• Gaszyn 66 - ok. 1935 r.
• Gaszyn 114 - ok. 1925 r.
• Gaszyn 115 - ok. 1935 r.

01 stycznia 2011

Zabudowa

W ewidencji konserwatorkiej gminy znajdują się domy:
drewniane

• Małyszyn 12 - koniec XIX w., przeniesiony w 1925 r.
• Małyszyn 15 - 1929 r.

murowane

• Małyszyn 18 - ok. 1930 r.
• Małyszyn 24 - 1929 r.
• Małyszyn 25 - 1929 r., okna 1985 r.

01 stycznia 2011

Kościół św.Andrzeja Apostoła w Kadłubie

Parafia wymieniona została po raz pierwszy w 1401 r., należały do niej w 1520 r. dwie wsie. Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła wzmiankowany w 1520 r. Modrzewiowy kościółek typu wieluńskiego (p. Zabytki > Gaszyn > Kościół Najświętszej Marii Panny), konstrukcji zrębowej, orientowany, oszalowany, zbudowany został w XVI w. Nawa prostokątna została w czasie nieudolnej przebudowy w 1949 r. przedłużona od zachodu o część krytą niższym dachem, która powstała w miejscu rozebranej wieży. W efekcie rozbudowa ta znacznie zaburzyła proporcje bryły typowe dla kościółków wieluńskich. Prezbiterium jest węższe od nawy, zamknięte wielobocznie, z szerokim okapem na profilowanych kroksztynach tworzonym przez wspólny ze starszą częścią nawy wysoki gontowy dach. Do prezbiterium przylega od północy zakrystia, również powiększona w 1949 r. Od południa do nawy przylega niewielka kruchta. Nad nawą i prezbiterium strop.
Wyposażenie kościoła jest w większości barokowe - ołtarz główny z 1723 r. i XVII-wieczna przerabiana później ambona z ludową rzeźbą Michała Archanioła na baldachimie, ponadto dwa ołtarze boczne z w. XVIII. W lewym XVI-wieczne rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem i nieznanego biskupa, w prawym św. św. Jana Chrzciciela i Mateusza z w. XVII. Wymienić należy również obraz Matki Boskiej Częstochowskiej z XIX w.
Na dzwonnicy dzwon z XV w. z napisem gotycką miniskułą.

Zabudowa

W ewidencji konserwatorkiej gminy znajdują się domy:
drewniane

• lecznica dla zwierząt, Kadłub 17 - ok. 1930 r., dawna szkoła
• Kadłub 28 - 1915 r.
• Kadłub 32 - 1941 r.

murowane

• Kadłub 27 - l. 20-te XX w.
• Kadłub 33 - 1938 r.
• Kadłub 71 - 1908 r.
• Kadłub 77a - l. 20-te XX w.
• Kadłub 84 - ok. 1935 r.
• Kadłub 97 - ok. 1935 e

01 stycznia 2011

Zespół podworski w Masłowicach

Już w 1511 r. wymienia się w Masłowicach trzy folwarki, należące w okresie staropolskim do Masłowskich h. Samson, a po 1814 r. do Kręckich h. Nadelwicz, w których ręku majątek pozostał do II wojny światowej. Ostatnim właścicielem był Edward Kręcki, dobra masłowickie znane były wówczas z hodowli koni; w 1934 r. miały powierzchnię 638 ha. W czasie drugiej wojny światowej majątek dostał się w ręce niejakiego Schwarza, Niemca, zaś krótko po wojnie służył za kwaterę dla oficerów radzieckich. Następnie utworzono z folwarku PGR, a od 1967 r. dwór zajmowany jest przez Stację Doświadczalną Oceny Odmian.
Do folwarku należały przed I wojną światową gorzelnia i młyn wodny.

Eklektyczny dwór pochodzi z XIX w., dawna oficyna dworska i stajnie z l. 1820-30. Do zespołu podworskiego należy również murowana klasycystyczna kaplica z pocz. XIX w i brama wjazdowa. Wszystkie zabudowania murowane z wapienia i cegły.
Najstarszą część dworu zbudowano w 1820 r. (tylne skrzydło budynku), gdzie później znalazły swoje miejsce łazienki i kuchnia dworska. Część reprezentacyjna wzniesiona została w 1860 r., powstały wtedy m. in. sala balowa i sień. Ostatnim etapem rozbudowy było dobudowanie ok. 1880 r. od północy części piętrowej i rozebranych później pomieszczeń przy tylnym skrzydle.
Łatwo dostrzegalne w bryle budynku są poszczególne etapy jego powstawania. Elewacja frontowa jest wyraźnie podzielona na symetryczną część z gankiem z 1860 r. i później dobudowany piętrowy fragment. Zwracają uwagę duże zamknięte półkoliście okna, portyk oparty na 4 drewnianych kolumienkach i dwóch półkolumnach wtopionych w lico ściany. Na szczególną uwagę zasługuje bogate, oryginalnie skomponowane belkowanie wieńczące ścianę. Całość kryta jest dachem dwuspadowym. Odmienny, neorenesansowy charakter ma część piętrowa, z elewacją wyraźnie podzielona gzymsami i narożami ozdobionymi boniowaniem, przykryta dachem jednopołaciowym. Okno parteru z obramieniem, na piętrze z naczółkiem.
Wewnątrz zachowały się niektóre elementy dawnego wyposażenia, m.in. spiralne schody w części piętrowej i część stolarki drzwiowej. Niestety, zniszczeniu uległy mozaiki na podłogach i kominki.

Dwór otacza park o powierzchni 2,98 ha z licznymi pomnikami przyrody: cisem pospolitym (170 cm obwodu), dębami szypułkowymi (480, 480, 460, 390, 430), dębem bezszypułkowym (330), orzechem czarnym (290), klonem zwyczajnym (410), wiązem szypułkowym (330) i lipą drobnolistną (340).
Na południe od dworu znajdują się słabo czytelne pozostałości dawnej siedziby Masłowskich z XVI-XVII w.

Zabudowa

W ewidencji konserwatorkiej gminy znajdują się domy:
drewniane

• Masłowice 22 - pocz. XX w.
• Masłowice 68 - 1945 r.
• Masłowice 104 - l. 30-te XX w.

murowane

• Masłowice 4 - 1918  r.
• Masłowice 67 - 1945 r.
• Masłowice 85 - l. 1939-43

01 stycznia 2011

Grodzisko z okresu kultury łużyckiej w Kurowie

Na północny-zachód od wsi, wokół osady Grodzisko, wśród podmokłych łąk na niewielkim wzniesieniu znajdują się pozostałości grodziska obronnego z okresu kultury łużyckiej, dokładnie z VII-V w. p.n.e. Obszar grodu był dawniej otoczony wałami i fosą, obecnie można jedynie dostrzec nieznaczne nierówności terenu. Jeszcze w r. 1919 pojedynczy wał miał 2-3 metry wysokości, znajdowano tu zabytki z żelaza, brązu i elementy drewnianej konstrukcji wału. Było jednym z większych w Polsce, miało powierzchnię ok. 28 ha (700x400 m). Zostało zniszczone prawdopodobnie wskutek najazdu wojowniczych Scytów w V w. p.n.e., było jednak zamieszkane również później, we wczesnym średniowieczu (głównie w IX-XI w.). Wokół grodziska istnieje skupisko ciałopalnych cmentarzysk kultury łużyckiej.

Wiatrak

Przy drodze do Chotowa (Kurów 195) zachował się drewniany wiatrak typu koźlak, zbudowany w 1888 r.
Obecnie nie posiada już skrzydeł.

Zabudowa

W ewidencji konserwatorkiej gminy znajdują się domy:
drewniane

• Kurów 31 - ok. 1910 r.
• Kurów 89 - ok. 1935 r.

murowane

• Kurów 17 - 1925 r.
• Kurów 24 - l. 20-te XX w.
• Kurów 34 - 1923 r.
• Kurów 53 - l. 20-te XX w.
• Kurów 61 - 1927 r.
• Kurów 63 - 1924 r.
• Kurów 64 - 1938 r.
• Kurów 77 - 1 ćw. XX w. - częściowo drewniany
• Kurów 87 - 1928 r.
• Kurów 113 - 1918 r.
• Kurów 116 - 1918 r.
• Kurów 118 - 1918 r.
• Kurów 130 - 1922 r.
• Kurów 160 - 1918 r.
• Kurów 163 - 1918 r., dawna szkoła

01 stycznia 2011

Cukrownia Wieluń

W 1910 r. powstało Towarzystwo Akcyjne Cukrowni „Wieluń” (większość udziałów należała do braci Przeworskich), które wykupiło część majątku Niedzielsko i wybudowało na tym terenie w l. 1911-12 zakład. Surowiec pochodził w okolicznych upraw. W latach I wojny światowej do cukrowni doprowadzono tory kolejki wąskotorowej, w 1929 r. wybudowano bocznicę kolejową do nowopowstałej stacji Wieluń-Dąbrowa. Dla pracowników cukrowni wybudowano w okresie międzywojennym i czasach Polski Ludowej mieszkania. W l. 1939 i 70-tych zmodernizowano park maszynowy zakładu. Po II wojnie światowej cukrownię „Wieluń” znacjonalizowano.
W ewidencji konserwatorskiej gminy znajdują się murowane zabudowania należące do cukrowni Wieluń, przy ulicy Długosza:

• fabryka - 1912 r., dobud. 1974 r.
• biura - 1914 r.
• dom dla pracowników - 1914 r.
• dom dyrektora - 1912 r.

Zabudowa

W ewidencji konserwatorskiej gminy znajduje się dom przy ulicy Fabrycznej 49a